Versterken kansrijke landbouw

1. T.a.v. Kringlooplandbouw is het volgende bereikt:

• De provincie gaf Wageningen Plant Research en Wageningen Lifestock Research opdracht om onderzoek te doen naar mestbewerkingstechnieken voor de extensieve veehouderij in Noord-Holland. Denk hierbij aan monomestvergisters of stikstofstrippers (een stikstofstripper verwijdert stikstof uit mest of digestaat, een restproduct van vergisting van mest, en maakt daarbij een vloeibare stikstofkunstmest). Recentelijk is ook het onderzoek afgerond naar het sluiten van agrarische nutriëntenkringlopen in de provincie.
• Het Fieldlab Groene Hart ging van start met het ontwikkelen van innovatieve maatregelen gericht op de afname van uitstoot van schadelijke stoffen, zoals stikstof bij melkveehouders. Daartoe ging dit fieldlab een samenwerking aan met de provincies Utrecht en Zuid-Holland.
• De provincie neemt deel aan het Regieorgaan Versnellen Innovatie Emissiereductie Duurzame Veehouderij, dat zich landelijk richt op versnelling van stalinnovaties gericht op emissiereductie.
• Met de Universiteit Leiden, Wageningen University & Research, adviesbureau Boerenverstand en het agrarisch collectief Water, Land en Dijken, werkte de provincie aan een afrekenbare stoffenbalans op gebiedsniveau (REMAS). Dit betreft het in kaart brengen van de mineralenstromen van en naar de boerderij op gebiedsniveau, monitoring en doelsturing.
• De provincie ontving koplopersmiddelen van het Rijk voor subsidies die boeren ondersteunen bij innovaties en het implementeren van managementmaatregelen (meer weidegang toepassen, ander voerbeleid). Ook werd hiermee een opleidingstraject ontwikkeld.
• In 2024 is gewerkt aan verbreding van het Landbouwportaal, waarvoor de provincie koplopersmiddelen van het Rijk ontving. 

2. Vanuit de Voedselvisie is het volgende gerealiseerd: KPI-K pilot melkveehouderij (Kritische Prestatie-indicatoren Kringlooplandbouw), schuurgesprek ‘mest’, Bio Fieldlab Noord-Holland, ‘Plant Protein Forward programma’, ‘BEAN DEAL’ en de aanbestedingsprocedure cateraar. Meer informatie is hier te vinden.
3. Met het netwerk 'Voedsel Verbindt' brengt de provincie partijen van stad en platteland bijeen rond het thema voedsel. Het platform Boer en Business in Balans en bijvoorbeeld de podcastserie van Greenport Noord Holland Noord worden benut om de innovatieve landbouwsector van Noord-Holland beter voor het voetlicht te brengen bij een breed publiek. 
In 2024 is gewerkt aan verbreding van het Landbouwportaal, waarvoor de provincie koplopersmiddelen van het Rijk ontving. 
4. T.a.v. Verduurzamen Landbouw is het volgende bereikt:

• Het netwerk Greenport Noord-Holland Noord kon extra middelen aantrekken om te investeren in smart farming projecten. Resultaten van Greenport Noord-Holland Noord zijn te vinden in het magazine https://www.greenportnhn.nl/ .
• Voor het glastuinbouwgebied Alton in de Dijk & Waard is het gebiedsakkoord met de partners geactualiseerd. Greenport Aalsmeer heeft een studie uitgevoerd naar netcongestie in het gebied Kudelstaart de Kwakel en werkt met gemeenten aan een plan van aanpak warmte. De provincie ondersteunt Greenport Aalsmeer met subsidie.
• Via het NSP 2023-2027 en de afronding POP3 (2015–2025) zijn investeringsregelingen opengesteld gericht op het verduurzamen van het watersysteem en voor de aanleg van groen-blauwedooradering. Daarnaast is in 2024 een innovatieregeling opengesteld die bijdraagt aan innovatie, verduurzaming en concurrentiekracht in de landbouw.
• Via de LEADER-subsidieregeling is bijgedragen aan plattelandsontwikkeling via een theaterproductie over het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, en aan een museale en educatieve ontvangstruimte Westfriesland, aan een varkenshouder die omschakelt naar biologische landbouw en aan een museale en educatieve ontvangstruimte in Korenmolen de Hoop in 't Zand.
• De provincie trof voorbereidingen voor productieve investeringsregelingen voor jonge landbouwers en voor een ‘samenwerkingsregeling integrale gebiedsontwikkeling’. Deze regelingen gaan in het eerste kwartaal 2025 open. Voor deze samenwerkingsregeling hebben we via de koplopersmiddelen van het Rijk € 2,5 miljoen ontvangen om gebiedsprocessen extra te ondersteunen. 

5. Met inzet van het Bestuurlijk Platform Visserij is een visserijontwikkelplan opgesteld. De provincie neemt sinds 2024 als partner deel in 2 convenanten. Deze zijn gericht op een duurzame visserijketen en de versterking van de sociaaleconomische positie van visserijgemeenschappen. Voor 5 visserijregio’s zijn projecten om visserijgemeenschappen toekomstbestendig te maken. In Noord-Holland zijn er plannen gemaakt voor de regio’s Kop van Noord-Holland en de Hollandse Haringkust. De Hollandse Haringkust bestaat uit de plaatsen IJmuiden, Katwijk en Scheveningen. 
6. Met de bollensector, ketenpartijen, experts en het waterschap voerde de provincie gesprekken over verduurzaming, KPI’s (kritische prestatie-indicatoren) en een regionale aanpak. Daarbij is voortgebouwd op ervaring die is opgedaan in Zuid-Holland en bij de Greenport Duin- en Bollenstreek. De inzet is het verminderen van gebruik en emissies van gewasbeschermingsmiddelen. Er zijn 2 projecten opgestart: regioaanpak verduurzamen bollenteelt in Noord-Kennemerland en monitoring en kennisdeling met ondernemers en het waterschap in West-Friesland. Er zijn meerdere sporen in de projecten en het bestaande Fieldlab Bol om de milieu-impact te verlagen. Zoals regeneratieve teelttechnieken, innovatieve teelt- en spuittechniek, gebruik van waarschuwingsmodellen en het uitwerken van duurzaamheids-KPI’s. De sector werkt toe naar een landelijk convenant.

1.1

• De provincie zet in op de 7 paden richting kringlooplandbouw: biologische landbouw, multifunctionele landbouw, extensieve landbouw, stoppen, hightech open landbouw, hightech gesloten landbouw, natuurbeheer en natuurontwikkeling (zie paragraaf 6.2 van het PPLG). De productie op en de consumptie van eigen bodem van meer plantaardige eiwitten ziet de provincie daarom als een positieve ontwikkeling en deze heeft zij in 2024 gestimuleerd. Daarnaast vindt de provincie het belangrijk om korte ketens te stimuleren, onder andere bij haar eigen bedrijfsvoering.
• De provincie heeft haar partners en netwerken in 2024 geactiveerd in samenwerking met waterschappen, gemeenten, IPO en Rijk. Ook werd gewerkt aan de 7 doelen van kringlooplandbouw (onder meer via landbouwtafels en bijeenkomsten). Verder heeft de provincie partijen gestimuleerd om aan kringlooplandbouw te werken met Europese, nationale en provinciale middelen.De provincie liet in 2024 onderzoek uitvoeren naar agrarische nutriëntenbalansen en de haalbaarheid van mestbewerking in de Noord-Hollandse regio's. Deze onderzoeken vormen de basis voor een op te stellen mestplan. Een plan dat aansluit op de extensieve veehouderij in Noord-Holland en kansen biedt voor betere benutting van nutriënten in agrarische bedrijven in Noord-Holland. 
• Voor het Fieldlab Groene Hart ging de provincie een samenwerking met Zuid-Holland en Utrecht aan. Kern van het Fieldlab is om te onderzoeken of verschillende ontwikkelsporen van (technische) innovaties een maatschappelijk, technisch, economisch en juridisch houdbaar verdienmodel bieden voor melkveehouders. 
• De provincie verrichtte het voorwerk voor een uitgebreide stikstofaanpak. Het doel hiervan is het vaststellen van heldere doelstellingen voor een brede stikstofaanpak, met de staat van instandhouding van natuur als centraal uitgangspunt. De inzet is te komen tot structurele oplossingen via samenwerking met het Rijk, andere provincies, de agrarische sector, experts en onderzoekers. 
• De provincie startte in 2024 een bodemonderzoek, onder meer gericht op het potentieel voor koolstofopslag in landbouwbodems. 
• Landbouwopgaven zijn verwerkt in het PPLG en in aanvragen voor koplopersgelden van het Rijk. 
• De beide regionale Greenports hebben zich volgens de jaarplannen van 2024 ingezet voor onder andere huisvesting van internationale medewerkers, duurzame gebiedsontwikkeling, innovatie in de landbouw, energietransitie en duurzame logistiek. Greenport Aalsmeer, waar de provincie onderdeel van is, heeft voor de provincie en gemeenten verkend wat er mogelijk is op het gebied van toekomstbestendige glastuinbouw en slim ruimtegebruik. Greenport Noord-Holland Noord kent een brede opzet, waarin verschillende landbouwsectoren samenwerken aan actuele thema's, zoals zoetwateropslag, agrowaterstof en groen onderwijs.

1.2

• De provincie heeft zich ingezet voor ketensamenwerking en netwerkvorming (waaronder de uitvoeringsagenda Voedsel Verbindt 2024–2027), het stimuleren van kennisdeling, data(deling) en innovatie. Ook heeft de provincie ingezet op gebiedsprojecten, ketenbrede eiwitprojecten en logistieke projecten. Op het platform Boer en Business in Balans staat meer informatie over de projecten: https://www.boerenbusinessinbalans.nl/ . 
•  In het kader van de ‘Voedselvisie’ is in 2024 aan 19 acties uitvoering gegeven gericht op natuurinclusieve landbouw, het sluiten van kringlopen en de korte keten. Daarbij is er gebiedsgericht gewerkt, in netwerken opgetrokken en zijn data- en kennis gedeeld en innovatie gestimuleerd. Verder is gewerkt aan de tussentijdse beleidsevaluatie, die in het eerste kwartaal 2025 aan PS wordt aangeboden.

2.1 Het landbouwportaal is ingezet voor ondernemers voor kringlooplandbouw, de inzet van maatregelen op het gebied van bodem en water en voor coaching. Kennisdeling werd versterkt via Greenports en schuurbijeenkosten. 
3.1 De provincie heeft zich ingezet voor ketensamenwerking en netwerkvorming (waaronder de uitvoeringsagenda Voedsel Verbindt 2024–2027), het stimuleren van kennisdeling, data(deling) en innovatie. Ook heeft de provincie ingezet op gebiedsprojecten, ketenbrede eiwitprojecten en logistieke projecten. Op het platform Boer en Business in Balans staat meer informatie over de projecten: www.boerenbusinessinbalans.nl/ . 
3.2 Samen met het netwerk van Voedsel Verbindt is het Streekdiner georganiseerd in Purmerend. Tijdens dit diner gingen Statenleden en ondernemers in gesprek over de toekomst van het landelijk gebied.
4.1 Via ambtelijke en bestuurlijke tafels investeerde de provincie in samenwerking tussen de agrarische sector, natuurorganisaties en waterschappen. Om op die manier te werken aan opgaven van natuur en stikstof, klimaat, water en landbouw. Met natuurorganisaties en agrarische collectieven verkende de provincie mogelijkheden voor het versterken van (agrarisch) natuurbeheer. 
5.1 Voor de verduurzaming van de visserijketen en de visserijgemeenschappen is gewerkt aan een ‘Visserij Ontwikkel Plan’ voor de regio’s Kop van Noord-Holland en de Hollandse Haringkust. 
6.1 Met de bollensector, ketenpartijen experts en het waterschap worden gesprekken gevoerd over verduurzaming en kritische prestatie-indicatoren, en een regionale aanpak. De inzet is het verminderen van gebruik en emissies van gewasbeschermingsmiddelen. 
6.2 Er is een ‘Uitvoeringsstrategie 300 ha NNN in de binnenduinrand’ opgesteld. Hiervoor maakte de provincie een analyse op basis van ecologie, hydrologie, economie en maatschappelijke belangen. Deze analyse heeft geresulteerd in sleutelgebieden voor begrenzing en zoekgebieden voor ontgrenzing. Bij dit proces waren interne en externe stakeholders betrokken. In de korte-termijnagenda wordt een besluit genomen over de inzet voor de komende jaren en de realisatie van een aantal ha NNN.

Een toelichting van de verschillen tussen de actuele begroting en de jaarrekening is opgenomen onder 5.1.1 Toelichting per programma .