Beschermen en ontwikkelen van natuur

1. De provincie heeft in 2024 de volgende projecten gestart of afgerond:  

• Het project Waterlandtak/Diemerscheg is in 2024 afgerond en overgedragen aan de beheerder. 
• In de gemeente Bergen bij Egmond aan de Hoef realiseerde het waterbedrijf PWN in opdracht van de provincie 5,2 hectare binnenduinrandnatuur. 
• Op 4 juni 2024 stelde de gemeenteraad van Castricum het bestemmingsplan voor de natuurontwikkeling Zanderij Noord vast. PWN is inmiddels begonnen met de voorbereiding voor de inrichting in opdracht van de provincie.  
• De provincie gaf opdracht voor de voorbereiding van de realisatie van Natuurontwikkeling De Bleek in Egmond aan den Hoef. 
• De gemeenteraad van Bergen stemde op 26 september 2024 in met de begrenzing van de Zuurvensepolder als NNN. Het voorstel gaat mee in de Herbegrenzingen vijfde tranche. Dit voorstel wordt naar verwachting in juli 2025 definitief, waarna de voorbereiding van de inrichting van start kan. 
• In 2024 vond de oplevering plaats van de inrichting Schil Naardermeer fase 1. 
• In Kortenhoef West en Ankeveen wordt in opdracht van de provincie gewerkt aan het project Moerasvogels. Natuurmonumenten heeft € 2,5 miljoen SPUK-gelden (specifieke uitkering) ontvangen uit het Programma Natuurherstel voor de inrichting van de gebieden. Natuurmonumenten begon eind 2024 met de realisatie van deze gebieden. Volgens de planning is de uitvoering in maart 2026 gereed. Er wordt niet gewerkt tijdens het broedseizoen. 
• In de Loosdrechtse Plassen is de provincie opdrachtgever van de inrichting van het leefgebied van moerasvogels. Begin februari 2025 start de aannemer met de werkzaamheden en de verwachting is dat het project medio april 2025 wordt opgeleverd.  
• In 2024 is een adviesbureau begonnen met het opstellen van een inrichtingsplan en diverse bijbehorende onderzoeken voor het project Jelgersma De Hoop. Deze documenten worden begin april 2025 opgeleverd. Dan worden de vergunningen aangevraagd, start de aanbesteding en begint met de inrichting. 
• In de Groene Uitweg bevinden zich veel projecten in de uitvoeringsfase, bijvoorbeeld de inrichting van de omgeving van het Muiderslot. Er zijn twee projecten op het gebied van ecologische verbindingen afgerond. 

In verschillende projecten kost de voorbereiding meer tijd dan verwacht en/of hebben projecten in de uitvoering vertraging opgelopen, zoals Peereboom, Opperwoud en de Nes, Park 21, Schil Naardermeer fase 2, Horstermeerpolder en in de Oostelijke Vechtplassen. Hiervoor zijn verschillende oorzaken. 
Met het wegvallen van het Transitiefonds is grote onzekerheid ontstaan over de financiering van de uitvoering. Hierdoor aarzelen stakeholders, met vertraging als gevolg. Daarnaast kost(te) het verkrijgen van de benodigde vergunningen bij sommige projecten meer tijd dan verwacht. Ook gaat het in sommige gevallen om complexe gebiedsprocessen en -ontwikkelingen, die vaak een lange adem vragen. 
Ondanks vertraging, wordt in genoemde projecten nog steeds voortgang geboekt. Daardoor schuift de besteding van budgetten door naar volgende jaren. 
2. In samenwerking met andere organisaties is in 2024 een aanvraag ingediend voor de ‘Rijksregeling Programma Natuur fase 2’, gericht op natuurherstel en boscompensatie voor bos gekapt als natuurherstelmaatregel. Van het Rijk ontving de provincie een beschikking ter waarde van € 90 miljoen waarmee het ‘Provincie ontvangt ruim € 90 miljoen voor natuurherstel ’ uitgevoerd kan worden. In het lopende programma natuurherstel zijn veel maatregelen in uitvoering. Dit programma bestaat uit Natuurpact-geld en al verplichte maatregelen uit het ‘Programma Natuur fase 1’. In 2024 zijn grote projecten afgerond als de boskap bij Bergen en het project de Dennen op Texel. Verder zijn er 5 kerven in de duinen gegraven bij Castricum.  
3. De brede stikstofaanpak is als geïntegreerd onderdeel in het ‘Provinciaal Programma Landelijk Gebied’ (PPLG) opgenomen. De bedoeling is om deze aanpak verder uit te rollen, zowel provinciebreed als in de gebiedsprocessen. Maar door het vervallen van het ‘Nationaal Programma Landelijk Gebied’ (NPLG) en het daarmee samenhangende Transitiefonds is een belangrijke pijler onder een geborgde aanpak voor natuurherstel weggevallen. 
4. Bodemdaling: Zie Beleidsdoel 5.3, onderdeel 1. Met de startversie van het PPLG is ook de ‘Regionale Veenweide Strategie 2.0’ opgeleverd.  
5. De provincie heeft de middelen vanuit de eerste tranche ‘Programma Natuur voor boscompensatie’ verdeeld. Ze zijn ingezet voor combinatiekansen met gemeentelijke projecten die ook de recreatiemogelijkheden voor onze inwoners vergroten. Zie Ruim 30 hectare aan nieuw bos in Noord-Holland - Provincie Noord-Holland . In 2024 zijn 2 projecten gerealiseerd, in Castricum en Zaanstad. De overige projecten zijn in voorbereiding. Op 23 oktober was de opening van het Legmeerbos in de Westeinderscheg in de gemeente Uithoorn, oorspronkelijk een burgerinitiatief. Ook diverse andere burgerinitiatieven hebben bomen geplant. Dit gebeurde bijvoorbeeld in Vijfhuizen met steun van het provinciale ‘Betrekken bij Groen Fonds’ en ‘MeerBomenNu’ aan de rand van recreatiegebied Spaarnwoude. Een groep studenten bracht de kansen en uitdagingen van agroforestry in kaart.  
6. Voor recreatieve voorzieningen wordt verwezen naar Beleidsdoel 5.2 .

1.1 In 2024 realiseerde de provincie Noord-Holland volgens planning alle projecten in de Oostelijke Vechtplassen . Op 2 projecten na: de inrichting van het gebied Egelshoek in de Weersloot en project Moerasvogels. Deze zijn door vertraging in het aanbestedingsproces doorgeschoven naar 2025. 
1.2 In de gebiedsprocessen Laag Holland Wormer- en Jisperveld en Oostzanerveld zijn de gebiedsvisies in 2024 (zo goed als) afgerond, waarmee de verkenningsfase voor beide processen tot een einde komt. Vanuit beide visies zijn projecten in kaart gebracht om mee aan de slag te gaan. Deze projecten krijgen de komende periode een nadere uitwerking door de diverse belanghebbenden. In Polder Westzaan zijn 4 concrete projecten uitgewerkt die vervolgens worden opgepakt. Dit zijn: de verbrakking, de aanpak veenmosrietlanden, de aanpak weidevogels en een agrarische verkenning. Daarnaast loopt al een aantal projecten. Voor het deelgebied Peereboom en Opperwoud in Waterland Oost, startte in 2024 het proces van overdracht naar Bodem & Groen. Voor Polder Mijzen zijn doelen en mogelijke maatregelen omschreven en is een plan van aanpak opgesteld om te komen tot een toekomstbestendig beheerplan. Voor Eilandspolder zijn ook doelen en mogelijke maatregelen geformuleerd. Echter de verdere werkzaamheden liggen door wegvallen van de procesmanager sinds halverwege 2024 grotendeels stil. Wel is een lijst met maatregelen opgesteld die relatief eenvoudig te nemen zijn. Landschap Noord-Holland heeft een aanbod gedaan om voor het Ilperveld een gedragen plan te maken, onder andere voor het behalen van Natura2000-doelen en NNN-realisatie in het gebied. Hiervoor is een bedrag (€ 100.000) voor een subsidieaanvraag gereserveerd. Ook heeft Landschap Noord-Holland toegezegd de verantwoordelijkheid te nemen voor de uitvoering hiervan. De gesprekken over de organisatorische kant hiervan lopen nog.  
1.3 In de Groene Uitweg bevinden veel projecten zich in de uitvoeringsfase, zoals bijvoorbeeld de inrichting van de omgeving van het Muiderslot. Er zijn twee projecten met betrekking tot ecologische verbindingen afgerond met het vaststellen van de subsidie. Een aantal subsidies zijn verschoven naar 2025. De stuurgroep heeft aan een aantal projecten extra budget toegekend om gestegen uitvoeringskosten op te vangen of meer doelen te realiseren. 
In 2024 is door de stuurgroep besloten om een extra bijdrage van € 2,5 miljoen toe te kennen   vanuit de reserve Groene Uitweg oen aan het project Faunapassage Maxisweg, waardoor dit project samen met een bedrag uit de Reserve Groen en Koplopersgelden in 2025 kan worden aanbesteed.
Stikstofaanpak 
Met het stopzetten van het NPLG komt er een einde aan de aanpak van het vorige kabinet dat stikstofruimte moest opleveren voor onder meer het legaliseren van de Programma Aanpak Stikstof (PAS)-melders. Op Texel wachten nog zo’n 11 PAS-melders op een oplossing. Hier worden sinds een jaar gesprekken gevoerd met PAS-melders en andere stakeholders over maatwerkoplossingen ten behoeve van legalisatie. De uitspraak van de Raad van State van 18 december 2024 heeft onder andere tot gevolg dat initiatiefnemers voor intern salderen weer een vergunning moeten aanvragen. Met terugwerkende kracht tot 1 januari 2020. De Commissie Schoof komt vóór de zomer 2025 met een plan van aanpak. Er is al eerder richting het Rijk aangegeven dat de provincie graag afspraken wil maken om gezamenlijk aan onder meer het herstel van de natuur te werken.
Bossenstrategie 
De provincie heeft middelen aangevraagd en toegekend gekregen voor boscompensatie. Het gaat om € 7,8 miljoen (in totaal heeft het Rijk € 90,8 miljoen toegekend in het kader van de tweede tranche ‘Programma Natuur’, deze middelen kunnen tot en met 2032 worden ingezet). 
Daarnaast zijn zogeheten koplopersmiddelen aangevraagd en gekregen. Deze worden besteed aan 107 ha nieuw bos en parklandschap, waarvan 59 ha vlakdekkend bos. Deze projecten gaan nu richting definitieve planvorming. Voor de ontwikkeling van meer bos binnen NNN is geanalyseerd waar ecologisch en op andere aspecten (zoals kabels en leidingen) ruimte is voor verandering van grasland naar ambitietype bos. Dat gaat om ongeveer 90 ha. De kansrijke voorstellen hiervoor lopen in 2025 mee met de aanpassing van het Natuurbeheerplan 2026. Combineren van bos met andere ontwikkelingen, zoals woningbouw, blijft onder de aandacht. Via de aanpak ‘Groen Kapitaal’ steunt de provincie het maatschappelijk initiatief voor het planten van bomen. Via de ‘Voedselvisie’ steunt de provincie de ontwikkeling van agroforestry-initiatieven (landbouw gecombineerd met bomen).  
Oostelijke Vechtplassen 
In 2024 heeft de provincie gebaggerd in de Loosdrechtse plassen (plas1 tot en met 5). Dat gebeurde in samenwerking met partners uit het gebiedsakkoord fase I. Ook trof de provincie voorbereidingen voor het baggeren van fase 2 (havens) en fase 3 (beheer). Er zijn ecologische verbindingen aangelegd in de Vuntus voor de verbetering van de biodiversiteit in NNN. Ook zijn er voorbereidende maatregelen voor het moerasvogelproject getroffen die in 2025 worden uitgevoerd voor het beschermen van soorten in het kader van Natura 2000. In 2024 heeft de provincie Noord-Holland werkzaamheden uitgevoerd in het kader van ganzenbeheer in het gebied, ter verbetering van de biodiversiteit en soortenbescherming N2000. De provincie gaf als trekker van het ‘Gebiedsakkoord Oostelijke Vechtplassen’ voorlichting over de verschillende gebiedsprocessen en gebiedsprojecten. De bureaukosten die de provincie maakte namens de 21 partijen kwamen lager uit dan begroot.  
Gebiedsprogramma Laag Holland 
Het onderzoek naar hydrologisch systeemherstel voor Natura 2000-doelen in 2024 is in Laag Holland breed voortgezet. Het onderzoek werd uitgebreid met aanvullende onderzoeken naar uit- en afspoeling en de impact op KRW-doelen. Ook is een individuele agrarische beheercheck, met bijbehorende rekentool, ontwikkeld. Het loket Veenweideboeren (vanuit Impulsgelden Veenweide) kon rekenen op grote interesse van de agrariërs. De organisatie van dit loket was in handen van de Vereniging Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Water, Land & Dijken. 
Voor de oplevering van de projecten van het ‘Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland’ (sinds 2023 in uitvoering) kreeg de provincie een jaar uitstel. Zo krijgen de projecten meer tijd om resultaten op te leveren. Het gaat hier namelijk om projecten die meer tijd vergen voordat de resultaten zichtbaar zijn. Denk aan het realiseren van groeiend veen in het Ilperveld, de effecten van hydrologische maatregelen om de omstandigheden voor weidevogels te verbeteren in het Wormer-Jisperveld en de effecten van maatregelen om bodemdaling tegen te gaan in agrarisch Landelijk Noord.

Een toelichting van de verschillen tussen de actuele begroting en de jaarrekening is opgenomen onder 5.1.1 Toelichting per programma .